Астрономите за прв пат директно беа сведоци на најраните фази на формирање на карпести планети околу млада ѕвезда, обезбедувајќи уникатен поглед во зората на нашиот Сончев систем.

Ова е никогаш порано виден поглед во „нултиот момент“, клучниот период кога новите светови штотуку почнуваат да се обликуваат.

Ова револуционерно откритие, објавено во списанието „Nature“, го долови формирањето на планетарни јадра во густ гасовит диск околу ѕвездата „Hops-315“.

Поглед во лулката на планетите
„Можевме директно да ѕирнеме во жешкиот регион каде што се раѓаат карпести планети како Земјата“, рече Мелиса Меклур од опсерваторијата Лајден во Холандија, водач на меѓународниот истражувачки тим. „За прв пат, можеме со сигурност да кажеме дека првите чекори во формирањето на планетите се случуваат токму сега.“

Фред Сиесла од Универзитетот во Чикаго, кој не беше вклучен во студијата, вели дека набљудувањата нудат уникатен увид во внатрешното функционирање на еден новороден планетарен систем. „Ова е нешто што го чекавме долго време. Астрономите теоретизираат за тоа како се формираат планетарните системи со децении“, рече Сиесла. „Сега имаме огромна можност да го проучиме тоа.“

Со заеднички сили до откритие
За да ги откријат овие први грутки материјал од кои ќе се формираат планети, научниците ги здружија силите со вселенскиот телескоп James Webb на NASA и Европската јужна опсерваторија (ESO) во Чиле. Нивната цел беше младата ѕвезда Hops-315, жолто џуџе во развој, слично на нашето Сонце, но неспоредливо помладо – ѕвезда стара е само помеѓу 100.000 и 200.000 години. Оддалечена е околу 1.370 светлосни години од нас.

Благодарение на специфичниот наклон на ѕвездата кон Земјата, кој создаде празнина во надворешниот дел од дискот, тимот можеше да ѕирне длабоко во нејзината внатрешност. Таму, за прв пат во историјата, тие ја детектираа кондензацијата на цврсти честички – јасен знак за почетокот на формирањето на планетите.

Состојки за нови светови
Анализата откри присуство на силициум моноксид и кристални силикатни минерали. Ова се токму состојките за кои се верува дека биле првите цврсти материјали во нашиот Сончев систем пред повеќе од 4,5 милијарди години.

Интересно е што овој процес се одвива во регион споредлив со астероидниот појас помеѓу Марс и Јупитер, каде што се наоѓаат остатоците од материјалите од кои се формирале планетите на нашиот Сончев систем.

„Кондензацијата на топли минерали не е откриена околу други млади ѕвезди, па затоа не знаевме дали е универзален феномен или е специфичен за нашиот Сончев систем“, рече Меклур. „Нашата студија сугерира дека тоа би можело да биде вообичаен процес во најраните фази на формирање на планети.“

Иднината на Hops-315
„Додека претходните студии ги разгледуваа помладите и позрелите дискови со потенцијални планети, ова е првиот конкретен доказ за почетокот на нивното формирање“, рече Меклур. Зачудувачката слика од новоформираниот систем е направена од мрежата на телескопи ALMA на ESO. Во моментов е невозможно да се знае точно колку планети ќе се формираат околу Hops-315.

Со оглед на тоа што неговиот гасовит диск е веројатно голем колку што некогаш бил Сонцето, Меклур верува дека за милион години или повеќе, системот би можел да има осум планети. Мерел ван ‘т Хоф од Универзитетот Пердју, коавтор на студијата, е желна да открие други планетарни системи во процесот.

Со проширување на видното поле, астрономите се надеваат дека ќе најдат сличности и ќе откријат клучни процеси за формирање на светови слични на Земјата. „Дали постојат планети како нашата или Земјата е толку посебна што не треба да го очекуваме тоа?“ прашува Ван ‘т Хоф.