Можеби ќе ве изненади, но огнот не само што е една од најкорисните древни технологии, туку веројатно одиграл и пресудна улога во хоминизацијата, односно биолошкиот развој на човекот.

Контролираната употреба на оган, всушност, е постара од видот Homo sapiens, а неговите придобивки, очигледно, ги користеле многу попримитивни видови примати, оние кои претходеле на луѓето.

Археолошките наоди одамна покажаа дека пред околу 400.000 години, припадниците на родот Homo (род на хоминини од кои само еден преживеал, најмладиот вид – човекот) можеле контролирано да користат оган. Ова е време кога неандерталците се ширеле низ светот, а се ближел моментот кога луѓето се појавиле на светската сцена. Сепак, според написот „Stone age barbecue“ во списанието New Scientist, истражувањето објавено ова лето покажува дека оганот бил познат многу подолго и дека неговата употреба „ја стимулирала еволуцијата на луѓето со голем мозок“.

Како човекот всушност владеел со светот? Ако не зборуваме за исправено одење и раст на мозокот од вид до вид во овој род на примати, кој започнал пред неколку милиони години, во последните случувања обично се смета најзначајната пресвртница во човековиот развој – земјоделската револуција.

Ова е време кога, пред околу 10-12.000 години, луѓето престанале да живеат како другите видови и почнале буквално да ја скротуваат природата – наместо да наоѓа храна, човекот оттогаш одгледува растителни видови како жито, и животни како добиток, со што создавал резерви на храна, што му носело сигурност и подолг живот, поттикнувајќи го развојот на првите населби, градови, а потоа и цивилизацијата.

Но, човекот веќе бил биолошки формиран во тоа време – праисториските луѓе од каменото време се анатомски различни од нас, така што не може да се каже дека, колку и да е важна, земјоделската револуција го создала човекот. Таа улога ја одиграл настан кој се случил многу, многу порано, а тоа е – почеток на контролираното користење на огнот.

Зошто огнот е толку важен, па дури и клучен за човековиот развој? Ако набљудувате други цицачи, на пример други примати во зоолошка градина, ќе забележите дека кога храна веќе им е достапна (која во природата би ја уловиле или би ја нашле), животните долго после оброкот се поспани, бавни и мрзливи. Тоа е затоа што сировата храна тие нужно мораат да ја варат со часови, понекогаш и поголем дел од денот. И кога варењето конечно ќе заврши, време е за нова потрага по храна.

Меѓутоа, човекот не само што сам си ја одгледува храната, туку што е уште поважно, ја готви или пече – термички обработената храна, која во минатото се правела исклучиво на оган, се вари многу побрзо и ретко трае подолго од час или два. За разлика од другите животни, варењето е случаен, секундарен процес во секојдневниот ритам на луѓето. Затоа, благодарение на огнот и готвењето, луѓето имаат многу повеќе време за работа, размислување и социјални односи.

Се чинеше дека оваа погодност им била достапна на човечките предци долго пред што се веруваше. Имено, најновите наоди од Кенија покажуваат дека еволутивните предци на човекот користеле оган за готвење пред дури 1,5 милиони години. За време на истражувањето во областа Куба Фора во Кенија, американскиот археолог Сара Хлубик и нејзиниот тим пронашле парчиња камени алатки кои без сомнение изгореле во огнот и се користеле за готвење месо.

Ова откритие, потврдено со лабораториски анализи, покажува дека хоминините користеле оган милион години пред создавањето на човекот – во време кога Homo erectus шетал по светот. Неизвесно е дали навистина знаеле целосно да го контролираат огнот, но доколку тоа го знаеле и навистина готвеле храна на него, тоа објаснува како дошло до значителен раст на мозокот кај вид од родот Homo. И како, на крајот од низата, еволуирал човекот, суштество кое ќе користи оган за да готви храна, како извор на топлина и технологија за обработка на алатки, но и како средство со кое околната природа се покорува и уништува.

И денес, насекаде низ светот, речиси во секое примитивно племе, огнот игра пресудна улога не само во секојдневниот живот на домородците, туку и во сите ритуали.

Извор: National Geographic