Wikipedia, еден од последните „диносауруси“ на слободарското интернет-истражување и изразување, слави 20 години постоење, со неколку предизвици што мора да ги надмине.
Седмата најпосетувана страница во светот, Википедија содржи повеќе од 55 милиони статии на 309 јазици. Википедија е се уште најголемото дигитално јавно добро што ни го дал интернетот – бесплатна енциклопедија и еден од последните „диносауруси“ на бесплатно и достапно изразување.
– Мало чудо во времето на надмоќта на ГАФАМ – големата технолошка петорка составена од Гугл, Епл, Фејсбук, Амазон и Мајкрософт, како и на интернетот заради заработка!, оценува историчарот Реми Матис, поранешен претседател на „Викимедија Франс“.
Википедија е основана на 15 јануари 2001 година од Американецот Џими Вејлс со чисто некомерцијални цели, и со идеја – да се собере целото знаење на планетата на една интернет-платформа со помош на милиони доброволци ширум светот кои сакаат да го споделат своето знаење – бесплатно. Успехот дојде исклучително брзо. Првата страница беше на англиски јазик, па потоа во март истата 2001 година се појавија германската и шведската Википедија. А, наскоро потоа, и уште на десет јазика – француски, италијански, кинески, руски, каталонски…
Википедија на македонски јазик, своите почетоци ги имаше во септември 2003 година. На неа досега има над 111.300 статии и повеќе од 92.000 регистрирани корисици и уредувачи.
Џими Вејлс се надева дека Wikipedia ќе се прошири и во земјите во развој.
– Многу е важно следните милијарди луѓе кои ќе се вклучат на интернет, да сакаат да дадфат свој придонес, рече Велс, посакувајќи Wikipedia „да трае колку Оксфорд“.
Енциклопедијата на уредувачи аматери е седмата најпосетувана страница во светот. Содржината на секоја страница е независна. Акцентот е врз оригиналните текстови, засноваи на научни сознанија и факти.
Наспроти традиционалните енциклопедии напишани од реномирани стручњаци, оваа платформа на знаење, составена претежно од аматери – често и анонимни, наиде на големи критики и непријателски тон во некои академски кругови.
– Кога поподробно ќе размислиме на кој начин се следи Википедија, како се додаваат написи и како се разменуваат податоците, сепак можеме да утврдиме дека постои одредено ниво на безбедност и тоа е важно, рече Лионел Барбе од Универзитетот во Париз-Нантер.
Се разбира, тука е проблемот со разновидноста на изворите и темите, и тоа е најзабележително кога станува збор за теми поврзани со земјите во развој. Повеќето автори на Википедија се од западни земји и САД. Реми Матис, автор на „Wikipedia: Зад сцената на најголемата светска енциклопедија“, објаснува дека енциклопедијата привлекува урбани, високо образовани луѓе
– Дури 80 отсто, ако не и повеќе, од написите на Wikipedia се напишани од белци, смета Мари-Ноел Дутре од Универзитетот Лион.
Покрај тоа, има несразмерно повеќе биографии за мажи… И покрај се, Лионел Барбе верува дека во времето на надмоќта на ГАФАМ, интернет-енциклопедијата е редок пример на преживеани во доброволната утопија на слободарската мрежа, замислена како „децентрализирана мрежа за споделување на знаењето“.
– Wikipedia е, сепак, најголемото дигитално добро што ни го даде интернетот, истакнува Барбе.
Џими Вејлс истакнува дека тие не отстапуваат од својата мисија. Нивната цел не е да си ги зголемат приходите. Wikipedia се уште се финансира од донации, а не од реклами. Мари-Ноеле Дутре смета дека опстанокот на Википедија, како непрофитно добро, е од голем интерес за претежно комерцијалниот интернет.
– Гугл ја промовира видливоста на Википедија, но за возврат ги користи нејзините статии во своите пребарувачи, па така бележи значаен промет – преку енциклопедијата, за себе, објаснува Дутре.
Некои сметаат дека умереноста на Wikipedia е инспирација кога станува збор за проблемот со масовно ширење лажни вести на социјалните мрежи.
– Сепак, не смееме да веруваме дека Wikipedia е тоа што ќе не спаси од сопствените демони. Таа останува алатка. Ако сакаме заговори, се сомневам дека Википедија може да не одвлече од тоа, објаснува Барбе.
Токму затоа Wikipedia се соочува со два големи предизвици: да продолжи да ја поттикнува работата на енциклопедистите и да ги усовршува сопствените содржини и внатрешните бази на податоци на доброволна основа. И се, „во контекст на силниот раст на колективната имагинација“, како што вели Барбе.